Tại sao Yến Sào và Trầm Hương là hai báu vật của Khánh Hoà ?

Nếu từng một lần nghe hỏi: “Khánh Hòa có gì đặc biệt?”, thì câu trả lời chắc chắn sẽ là: Trầm hương và Yến sào – hai báu vật trứ danh làm nên danh xưng “rừng trầm, biển yến” cho dải đất miền Trung đầy nắng gió này.

Nghe thì có vẻ nên thơ, nhưng đằng sau mỗi sản vật ấy là cả một câu chuyện dài, kết tinh từ địa lý đặc thù, sự bền bỉ của thiên nhiên, và đặc biệt là bàn tay, khối óc cùng tình yêu của người dân Khánh Hòa suốt bao thế hệ.

Trầm hương – “hương Trời” giữa đại ngàn

Không phải ngẫu nhiên mà Khánh Hòa được mệnh danh là “xứ trầm hương”. Cây dó bầu – loài cây có khả năng tạo trầm – chỉ khi bị tổn thương, gặp điều kiện sinh trưởng đặc biệt mới tiết ra nhựa quý, ngấm dần theo năm tháng thành trầm. Quá trình này có thể kéo dài từ 10 đến hơn 20 năm, và không phải cây nào cũng có thể tạo trầm.

Khánh Hòa, với khí hậu nhiệt đới ẩm, đất bazan màu mỡ, độ ẩm và gió biển ổn định quanh năm, được coi là “thánh địa” của cây dó bầu. Các huyện Khánh Vĩnh, Diên Khánh, Ninh Hòa… là nơi có những cánh rừng trầm tự nhiên quý giá, đã được người Chăm và người Việt khai thác từ hàng trăm năm trước.

Theo Sở Công Thương Khánh Hòa, giá trầm hương tự nhiên loại tốt có thể lên tới hàng tỷ đồng/kg. Loại kỳ nam – phần tinh túy nhất của trầm – còn có giá cao hơn vàng, từng được ví là “ngọc ngà của Đông phương”.

Không chỉ là sản vật kinh tế, trầm hương còn mang giá trị tâm linh sâu sắc. Dân gian còn truyền rằng: trầm là nhựa cây hòa cùng linh khí trời đất – một món quà không dễ có được, càng không thể sản xuất hàng loạt. Chính vì thế, trầm hương Khánh Hòa không chỉ có giá trị kinh tế, mà còn gắn với cả chiều sâu tâm linh và truyền thống văn hóa. Trong văn hóa Á Đông, trầm xuất hiện trong các nghi lễ thờ cúng, thiền định, chữa bệnh, làm sạch không gian sống. Từ xa xưa, trầm hương đã là lễ vật tiến vua, là biểu tượng của sự linh thiêng và cao quý.

Ngày nay, người Khánh Hòa không chỉ khai thác trầm tự nhiên mà còn phát triển mạnh nghề trồng dó và tạo trầm nhân tạo theo phương pháp cấy vi sinh. Nhờ đó, sản lượng và chất lượng trầm được kiểm soát tốt hơn, đồng thời góp phần bảo vệ rừng tự nhiên. Sản phẩm trầm Khánh Hòa hiện đã xuất khẩu sang nhiều nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, UAE… dưới các hình thức đa dạng: chuỗi hạt đeo tay, tinh dầu, nhang sạch, mỹ nghệ cao cấp, nước hoa – trở thành biểu tượng văn hóa và đời sống hiện đại.

Yến sào – tinh túy từ biển cả

Không chỉ có trầm hương, Khánh Hòa còn được mệnh danh là “thủ phủ yến sào Việt Nam” – nơi chiếm đến hơn 70% sản lượng yến sào thiên nhiên của cả nước. Đây là một lợi thế địa lý gần như độc nhất vô nhị.

Chim yến chỉ sinh sống và làm tổ ở những hang đá vôi ngoài đảo xa – nơi không khí trong lành, có độ ẩm và nhiệt độ ổn định quanh năm. Vùng biển Khánh Hòa, trải dài với hơn 200km đường bờ biển, sở hữu hơn 32 đảo yến tự nhiên, như Hòn Nội, Hòn Ngoại, Hòn Sam, Hòn Mun… – một hệ sinh thái lý tưởng cho loài chim yến sinh trưởng và phát triển.

Tổ yến Khánh Hòa được đánh giá có hàm lượng protein cao (trên 50%), chứa đến 18 loại axit amin thiết yếu, và 31 vi khoáng vi lượng tốt cho sức khỏe, đặc biệt là trẻ em, người già, người mới hồi phục sau bệnh.

Điểm đặc biệt là nghề khai thác yến nơi đây được tổ chức rất bài bản, kế thừa từ kinh nghiệm cổ truyền kết hợp với công nghệ hiện đại. Ngành yến Khánh Hòa hiện nay áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất nghiêm ngặt:

• ISO 22000, HACCP về an toàn thực phẩm

• FDA (Mỹ), Halal (cho thị trường Hồi giáo)

• Kiểm nghiệm và giám sát chất lượng định kỳ bởi Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thực phẩm – Đại học Nha Trang

Không chỉ dừng ở nguyên liệu tổ yến thô, nhiều doanh nghiệp tại Khánh Hòa – tiêu biểu như Sanest Khánh Hòa, Khaviet Nest, Yến Sào Nha Trang... – đã đầu tư sâu vào chế biến sâu, cho ra đời các sản phẩm yến chưng sẵn, nước yến, bánh yến, thực phẩm chức năng... mang thương hiệu quốc gia.
 

Từ niềm tự hào địa phương đến thương hiệu quốc tế

Trầm hương và yến sào từng là lễ vật cung đình, món quà quý giá chỉ dành cho vua chúa. Thế nhưng, nhờ vào tư duy đổi mới và cách làm bài bản, Khánh Hòa đã chuyển mình mạnh mẽ, biến những “đặc sản” truyền thống thành ngành công nghiệp văn hóa – sinh học mang lại giá trị bền vững.
Câu chuyện thành công của trầm và yến không chỉ là niềm tự hào địa phương, mà còn là biểu tượng cho bản lĩnh và sự sáng tạo của người Việt – những con người biết giữ gìn tinh hoa cha ông, nhưng cũng sẵn sàng đưa sản vật quê hương vươn xa trên bản đồ thế giới.

Khi nhắc đến Khánh Hòa hôm nay, người ta không chỉ nhớ đến biển xanh, cát trắng, nắng vàng… mà còn nhớ đến trầm hương thanh khiết, yến sào tinh túy – những “đặc sản quốc gia” được nâng tầm thương hiệu, sánh vai cùng các sản phẩm cao cấp của thế giới.